İntifa hakkı, hak sahibine başkasına ait olan bir maldan tam olarak yararlanma yetkisini veren bir irtifak hakkıdır. Hak sahibi bu maldan ve maldan elde edilenlerden yararlanır. Mal sahibi bu hakkı vermekle mülkiyet hakkından vazgeçmez. Ancak kuru bir mülkiyet hakkı kalır yani malı satma, devretme yetkilerine hala sahip olsa da malı kullanamaz ve maldan yararlanamaz. Bu yetkiler malikte değil, hak sahibindedir. İntifa hakkı taşınırlar, taşınmazlar, malvarlıkları ve haklar üzerinde kurulabilir.
İntifa Hakkının Kurulması
İntifa hakkı, taşınmazlarda tapuya tescil ile, taşınırlarda taşınırın hak sahibine teslimi ile, alacaklarda ise alacağın devriyle kurulur. İntifa hakkı üç şekilde kurulabilir. Bu haller intifa hakkının, sözleşmeyle kurulması, kanuni yolla kazanılması, mahkeme kararı ile kazanılması şeklinde olabilecektir.
Sözleşme ile intifa hakkının kazanılabilmesi, malın sahibi üçüncü bir kişiye maldan yararlanma yetkisini vererek intifa hakkı kurulabilir. Söz konusu üçüncü kişi bir tüzel kişi de olabilir.(Şirket vs.) Ancak sözleşmeyle intifa hakkının kurulabilmesi için tapu memurunun resmi senedi düzenleyip tapuya tescil etmesi gerekir.
Kanunen kazanılması, yasal intifa hakkı, tapu kütüğüne tescil edilmemiş olsa bile, durumu bilenlere karşı ; tescil edilmiş ise herkese karşı ileri sürülebilir. Kanundan doğan yasal intifa hakları aşağıda sayılmıştır:
Kocasının karısının malları üzerindeki intifa hakkı
Mirasta sağ kalan eşin intifa hakkı
Anne ve babasının velayeti altındaki çocuğun malları üzerindeki intifa hakkı
Mahkeme Kararı ile Kazanılması
Bir taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulması konusunda sözleşme yapıldıktan sonra malik intifa hakkı kurmaya yanaşmazsa, hak sahibi mahkemeye başvurarak intifa hakkının kurulmasını talep edebilir. Mahkemenin vereceğin kesin karar ile intifa hakkı taşınmazlarda kararla birlikte, taşınırlarda malın icraya kurulup hak sahibine devredilmesiyle kurulur.
İntifa Hakkının Kurulabilmesi için Gerekli Belgeler
İntifa hakkının kurulabilmesi için gerekli belgeler; intifa hakkı tesis edilecek taşınmaz malın tapu senedi, intifa hakkı tesisini isteyen tarafların veya yetkili temsilcilerinin fotoğraflı nüfus cüzdanları, tarafların birer vesikalık fotoğrafı, intifa hakkı mahkeme kararı ile tesis edilecekse kesinleşmiş mahkeme kararı, binalarda zorunlu deprem sigortası, belediyeden alınan emlak vergisi değerini gösteren belge gerekmektedir.
İntifa Sahibinin Hakları
Zilyetlik:İntifa sahibi maldan doğrudan doğruya yararlanma yetkisine sahip olduğu için malın zilyetliğini elde etme hakkına sahiptir.
Kullanma:Hak sahibi, malın üzerinde önemli değişiklikler yapmadan, mala zarar vermeden, malın özgülenme amacını malike zarar verecek şekilde değiştirmeden malı kullanma hakkına sahiptir. Örneğin: Konut olarak kullanılan bina üzerindeki intifa hakkı sahibi bu binayı lokanta haline getiremez.
Ürün ve gelir elde etme:Maldan gelecek ürünleri ve gelirleri elde etme yetkisi vardır. Örneğin ekilen bir tarla üzerindeki ürünler intifa hakkı süresi içinde olgunlaşırsa hak sahibi bunları toplayabilir. Ancak ekimi yapan malik ürünün değerini aşmayacak şekilde uygun bir tazminat isteyebilir. Ya da hak sahibi malı kiraya vererek, kira bedelini alabilir.
Yönetme:Hak sahibi intifa konusu malı yönetme yetkisine sahiptir. Malı ister kendi yönetir, isterse başkasına bırakır. Kiraya verebilir, malın kullanılmasını başka birine bırakabilir.
Resmi defter tutulmasını talep etme : Hem intifa hakkı sahibi hem de malik üzerinde intifa hakkı kurulan malların resmi defterinin tutulmasını talep edebilir.
İntifa Hakkı Sahibinin Yükümlülükleri
İntifa hakkı sahibinin bu hakkı kullandığı malın üstünde yükümlülükleri bakım-koruma, malın masraflarını ve vergilerini ödeme, malı sigorta ettirme şeklindedir.
- Bakım ve koruma: Hak sahibi malın bakımını ve korunmasını sağlamak, öz değerinin zarar görmemesi için gerekli önlemleri almak durumundadır. Hak sahibi malın olağan kullanımı için gereken onarım vs. giderlerini kendisi karşılar. Olağan bakımı aşan durumlar söz konusu olursa malike bunu bildirmelidir.
- Masraf ve vergi ödeme: Hak sahibi malın olağan bakım ve işletme giderleri ile malın vergi ve resimlerini ödemekle yükümlüdür.
- Malı sigorta ettirme: Eğer yerel adetlere göre özenli bir işletmenin gereği ise intifa sahibi, malı malik lehine yangına veya başka tehlikelere karşı sigorta ettirmekle yükümlüdür.
İntifa Hakkının Devri
Genel kurala göre intifa hakkı sahibinin malın öz değerinde tasarruf etme yetkisi bulunmadığı için malı da başkasına devredemez. Ancak üzerinde intifa kurulan taşınırlar, değerleri belirlenerek bir envanteri çıkarılmış şekilde teslim edilmişse, aksi kararlaştırılmış olmadıkça, intifa hakkı sahibi bu taşınırlar üzerinde tasarruf yetkisine sahip olur. Yani bu taşınırları satıp devredebilir, rehnedebilir. Eğer intifa sahibi taşınır mal üzerinde bu işlemleri yapmışsa, malın sahibine malın değerini borçlanır. Malın sahibi de intifadan oluşan haklarını devralana karşı ileri sürebilir.
İntifa Hakkının Mirasçılara Geçmesi
İntifa hakkı, hak sahibiyle ayrılmaz bir şekilde bağlıdır. Hak sahibinin ölümüyle intifa hakkı mirasçılara geçmez, son bulur.
İntifa Hakkının Süresi
İntifa hakkı, gerçek kişilerde ayrıca bir süre kararlaştırılmamışsa kişinin ölümü ile sona erer.
Tüzel kişilerde de süre kararlaştırılmışsa sürenin bitimiyle, aksi halde tüzel kişiliğin sona ermesiyle son bulur. Ancak tüzel kişilerde süreye bir sınır getirilmiştir: Tüzel kişi lehine intifa hakkı en fazla 100 yıl için kurulabilir.
İntifa Hakkının Sona Ermesi
İntifa hakkı çeşitli şekillerde sona erebilir.
- Taşınmazlarda
- Taşınmazın tamamen yok olması
- Taşınmazın Kamulaştırılması
- Mahkeme kararı
- Cebri icra
- İntifa hakkı sahibinin ölümü veya tüzel kişiliğin sona ermesiyle
- Tescilin terkini
- Hakkın devamı için süre belirlenmişse sürenin bitmesiyle
- Taşınırlar ve alacaklarda
- Taşınırın yok olması veya alacağın sona ermesi
- Süreye bağlı ise sürenin geçmesiyle
- Hak sahibinin ölümü veya tüzel kişiliğin sona ermesiyle
İntifa Hakkında Malın Geri Verilmesi
Malik, intifa hakkının sona ermesinden sonra malın kendisine geri verilmesini talep edebilir.
Malın geri verilmesinden sonra eğer malda bir zarar meydana gelmişse malikin, eğer hak sahibi malda mecbur olmadığı halde yenilikler yapmışsa yaptığı giderlerin istenmesi için hak sahibinin birtakım istemleri oluşabilir. Bunlar tazminat davalarıyla talep edilir.
İntifa Hakkında Zamanaşımı:
Malikin ve hak sahibinin bütün talepleri, malın geri verilmesinden itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Malik veya hak sahibi bu taleplerini 1 yıl içinde ileri sürmelidir.
İntifa Hakkı ile İlgili Yetkili Mahkeme
İntifa hakkı ile ilgili yetkili mahkeme intifa hakkının kurulmuş olduğu yerin Asliye Hukuk Mahkemesidir.
