Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası Kamulaştırma, devlet veya kamu tüzel kişileri tarafından, kamu yararını gözeterek yapılan, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamı veya bir kısmına el konulmasıdır. Bir kamu malının kamulaştırılması söz konusu değildir. Kamulaştırma yalnızca taşınmazlar için gerekli olabilecektir. İdareler, kamulaştırma bedellerini nakden ve peşin olarak ya da eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilir.
Kamulaştırma nasıl yapılır ?
Kamulaştırma yapılması için bir devlet dairesinin veya kamu kurumunun, taşınmaz üzerinde kamu yararı tespit etmelidir. Bu kamu yararı kararının yetkili merciiler tarafından onanması ile taşınmazın tapudaki kaydına tapu sicil müdürlüğü tarafından kamulaştırma şerhi konulması istenir. Sonraki aşama kamulaştırma bedelinin tespitidir. Kamulaştırma bedelinin tespiti taşınmazın; cins ve nevini, yüzölçümünü. değerini etkileyen bütün nitelik ve unsurlarını, bulunması halinde vergi beyanını, kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini, arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın mevkii ve durumuna göre ve olduğu gibi (yapısı bozulmadan, doğrudan) kullanılması halinde getireceği net gelirini, arsalarda, kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini,dikkate alarak bir bedel ortaya çıkar. Taşınmazın sahibiyle öncelikli olarak uzlaşma (pazarlık) yolu denenir. Bu mümkün olmazsa kamu gücü kullanılır. Bilirkişilerce belirlenen bedel üzerine hakim tarafların anlaşamamasına bağlı olarak kamulaştırma kararına hükmederse bilirkişilerce belirlenen kamulaştırma bedeli üzerinden bir kamulaştırma bedeli ödenir ve kamulaştırma işlemi gerçekleşir.
Devletin bunlar dışında kamulaştırmasız el atma, acele kamulaştırma gibi hükümleri de bulunur. Bu konu ile ilgili Farah Hukuk sitemizde bulunan Kamulaştırma (İstimlak) Davası Süreci ve İtiraz adlı makalemizi okuyabilirsiniz.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası
İdare ve taşınmaz malın sahibi arasında uzlaşma sağlanamadığı takdirde, uzlaşmazlık tutanağının oluşturulmasından itibaren üç ay içinde taşınmaz malın sahibi veya idare tarafından kamulaştırma bedeli tespiti davası açılabilir. Dava açılması hâlinde, fiilen el konulmuş olan taşınmazın veya üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri, bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle tespit ve taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir. Tespit edilen bedel, ilgili devlet dairesi veya kamu kurumu tarafından ödenir.
Eğer taraflardan biri (idare veya taşınmaz malın sahibi) bilirkişinin belirlemiş olduğu bedeli az veya fazla bulabilir. Verilen bilirkişi kararına itiraz hakları bulunmaktadır.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Esasları Nelerdir?
Kamulaştırma bedeli belirlenirken birtakım ölçüler baz alınarak hesaplanır. Kamulaştırma Kanununda da belirlenen bu esaslar genel olarak şöyle ayırmak mümkündür:
- Taşınmazın cinsi
- Taşınmazın yüzölçümü
- Taşınmazın değerini etkileyebilecek her türlü unsurlar,
- Bulunması halinde vergi beyanı,
- Kamulaştırma tarihi içerisinde resmi merciilerin takdir ettiği kıymet,
- Arazilerde, taşınmaz malın mevkisine veya şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini.
- Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan benzer satışlara göre satış değerini,
- Yapılarda (daire, ev, yazlık vs.) resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payının hesap edilmesiyle,birlikte bir kamulaştırma bedeli tespit edilir.
Taşınmaz malın değerinin tespitinde, kamulaştırmayı gerektiren hizmet esas alınarak yapılacak kuruluşun, sebep olacağı değer artışları ile ilerisi için düşünülen kullanma şekillerine göre getireceği kâr dikkate alınmaz. Örneğin tren yolu yapımı ile bir taşınmaza kamulaştırma yapılmasından önce civar yerlerin satış bedeli 100.000 liraysa kamulaştırma ve tren yolunun tamamlanmasından sonra bölgedeki yerlerin değeri 150.000 tl olacaksa burada gelecekteki artış dikkate alınmaz. Taşınmaz sahibine 100.000 liralık bedel verilir.
Kamulaştırma Bedeline İtiraz
Bilirkişi tarafından, kanunda belirtilen sebepler dikkate alınarak belirlenen hesaplarla yapılan kamulaştırma bedeliyle malın değeri tespit edilir. Malın kamulaştırılmasından sonraki oluşabilecek değer artışı veya azalması burada dikkate alınmaz. Güncel değer dikkate alınır. Belirlenen bu kamulaştırma bedeline mülk sahibi veya kamulaştırmayı yapan idare tarafından otuz gün içerisinde itirazda bulunulabilir. Bu itirazın Asliye Hukuk Mahkemelerine yapılması gerekmektedir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası Zamanaşımı Süresi
Kamulaştırma bedelinin ilgili taraflara bildirilmesi ile birlikte tarafların idari yargı yoluna başvurmamaları ve 15 günlük hak düşürücü süreyi aşmaları halinde kamulaştırma bedeline yönelik bir dava açma durumları bulunmayacaktır. Bu süre hem taşınmaz malın sahibi açısından hem de ilgili idare açısından gereklidir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme
Kanunumuz, kamulaştırma bedelinin tespiti davasında görevli ve yetkili mahkemeyi taşınmazın bulunduğu yerde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesi olarak belirlemiştir.
