Ayıplı Mal Nedir, Tüketicinin Seçimlik Hakları Nelerdir? konusu tüketicilerin merak ettiği haklarının neler olduğunu öğrenmek istedikleri bir konudur.Öncelikle tanım yaparak başlayalım.

Ayıplı Mal Nedir?

Ayıplı mal kanunda aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:

Tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.

Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.

Ayıplı Mal Alan Tüketicinin Seçimlik Hakları Nelerdir?

Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;

• Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
• Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
• Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
• İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,

seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Ayıplı Malda Sorumluluk

Ayıplı maldan sorumluluk hususunda kanun:

“Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür.” hükmünü öngörmüştür.

Fakat yine bu hükme göre satıcı, kendisinden kaynaklanmayan reklam yoluyla yapılan açıklamalardan haberdar olmadığını ve haberdar olmasının da kendisinden beklenemeyeceğini veya yapılan açıklamanın içeriğinin satış sözleşmesinin akdi anında düzeltilmiş olduğunu veya satış sözleşmesi kurulma kararının bu açıklama ile nedensellik bağı içinde olmadığını ispatladığı takdirde açıklamanın içeriği ile bağlı olmayacaktır.

Ayıplı Malda İspat Yükümlülüğü

Ayıplı malda ispat yükümlülükleri kanunda aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir.

Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır

Satışa sunulacak ayıplı mal üzerine ya da ambalajına, üretici, ithalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde malın ayıbına ilişkin açıklayıcı bilgiyi içeren bir etiket konulur. Bu etiketin tüketiciye verilmesi veya ayıba ilişkin açıklayıcı bilginin tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış belgesi üzerinde açıkça gösterilmesi zorunludur. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünler ise hiçbir şekilde piyasaya arz edilemez. Bu ürünlere, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.

Ayıplı Mal ile İlgili Nereye Başvurulur?

Satın aldığı mal ayıplı çıkan tüketici, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre;  

• Tüketici Hakem Heyetleri’ne ve/veya
• Tüketici Mahkemeleri’ne müracaat edebilir.

Ayrıca, 2015 yılı itibariyle İl Tüketici Hakem Heyetleri için değeri 3.300 TL, ilçe Tüketici Hakem Heyetleri için değeri 2.200 TL’nin altında bulunan uyuşmazlıklar için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurulması zorunludur.

Tüketici, başvurusunu mal veya hizmeti satın aldığı veya ikametgâhının bulunduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetleri veya Tüketici Mahkemeleri aracılığıyla yerine getirir. Heyetin vereceği karara karşı taraflar 15 gün içinde Tüketici Mahkemelerine giderek itiraz edebilmektedir.

İnternet Üzerinden Satın Alınan Ayıplı Mal ve Cayma Hakkı

Satın alınan ayıplı mallara ilişkin kullanılacak seçimlik haklar (iade, indirim, onarım, değişim) hakları internet üzerinden alınmış olan mallar için de geçerlidir. Şuna da değinilmelidir ki Ticaret Kanunu’nda internetten de dahi olsa firmaların adresleri, künyeleri yazılması gerekmektedir. Bazı firmalar ayıplı mal alınması durumunda kendilerine ulaşılabilecek bir bilgi vermezlerse bu davranış kötüniyetli kabul edilecek ve tüketicinin hakları zamanaşımına tabi olmayacaktır. İnternet üzerinden alınan mallarda satıcıya ulaşılamaması durumunda kargo şirketleriyle iletişime geçerek satıcının iletişim ve adres bilgilerine ulaşılması yoluna gidilebilmektedir. Satıcılar çoğu zaman kargolarla ticari ilişki içerisinde olduklarından iade ve değişim işlemleri de bu kanal ile yapılmaktadır.

Ayıplı Konutlarda Haklar Nelerdir?

Günümüzde ülke genelinde gayrimenkul sektöründe hızlı bir artış yaşanmış konut alım ve satımları yaygınlaşmıştır. Satın alınan herhangi bir taşınır mal gibi konutların da ayıplı çıkması mümkün olabilmektedir. Bu anlamda ayıplı mal tabirine yönelik hükümler ve ayıplı mal satın alan alıcının başvurabileceği imkanlar, aldığı konut ayıplı çıkan alıcılar için de geçerli olmaktadır.

Ayıplı konuta ilişkin özel düzenlenen hususlar:

Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü iken konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur.

Aşağıda açıklayacak olduğumuz ayıplı mallara yönelik zamanaşımı süreleri konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.

Ayıplı Mallarda Zamanaşımı Süresi

• Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.
• İkinci el satışlarda ise kural olarak satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz.
• Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.
• Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.

Ayıplı Mallarda Görevli ve Yetkili Mahkeme

“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un uygulanmasıyla ilgili olarak çıkacak her türlü ihtilaflara tüketici mahkemelerinde bakılır.” Hükmü uyarında görevli mahkeme tüketici mahkemeleri iken

Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.