Kooperatif Nedir Nasıl Kurulur?

Son dönemde kişilerin Kooperatif Nedir Nasıl Kurulur? sorusu ile sık sık karşılaşmaktayız.Kooperatif insanların ihtiyaçlarını az bir maliyetle karşılamak amacıyla kurulan kâr amacı gütmeyen karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle kurulan tüzel kişiliklerdir. Kooperatifler, uygulamada sıkça görülen ve  Kooperatifler Kanunu ile düzenlenmiş bir alandır. Kooperatifler kanununda yer alan tanıma göre, tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

Kooperatif Nasıl Kurulur?

Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur.  Ana sözleşme ticaret sicili müdürlüğünde yetkilendirilmiş personel huzurunda imzalanmalıdır. Ana sözleşme ortaklar tarafından imzalandıktan sonra noterde onaylanır. Ana sözleşme noterde onaylandıktan sonra onaylı ana sözleşme ile ilgili Bakanlık veya Ticaret İl Müdürlüklerine kuruluş izni için başvurulur. Bakanlık kuruluş için izin verdiği takdirde, kooperatif bulunduğu yerdeki ticaret sicilince tescil ve ilan olunur. Ticaret siciline tescil ve ilan olunmak suretiyle kooperatif kurulur ve tüzel kişilik kazanır.

Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır;

• Ana sözleşme tarihi
• Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi
• Kooperatifin unvanı ve merkezi
• Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri
• Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu
• Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler
• Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği
• Yönetim Kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kişilerin ad ve soyadları
• Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve ana sözleşmede de bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği
• Kooperatifin şubeleri: Kooperatifler, lüzum gördükleri takdirde memleket içinde ve dışında şubeler açabilirler. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil olunurlar.

Ticaret Bakanlığı, ana sözleşmelerin, kanunun ihtiyari hükümlerinden ayrıldığını ileri sürerek kooperatifleri kuruluşuna izin vermekten kaçınamaz. Ana sözleşmenin değişiklikleri de kuruluştaki usullere bağlıdır.

Kooperatif ana sözleşmede bulunması gerekli hususlar;

• Kooperatifin adı ve merkezi
• Kooperatifin amacı ve çalışma konuları
• Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar
• Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4 nün peşin ödenmesi
• Ortakların ayni sermaye koyup koymayacakları
• Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi
• Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının görev ve yetki ve sorumlulukları ve seçim tarzları
• Kooperatifin temsiline ait hükümler
• Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri
• Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri

Kooperatiflere Ortak Olma

‘Kooperatife üye olmak’ olarak da bilinen kooperatife ortak olma kooperatif kavramıyla ilgili sık sorulan sorulardandır. Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından kurulur. Bu 7 ortak kurucu ortaklardır. Kooperatife sonradan ortak olma şekilleri şöyledir;

• Kurulmuş olan bir kooperatife sonradan kooperatife ortak olma
• Kooperatif ortaklarından birinin ortaklık payını devralarak kooperatife ortak olma
• Taşınmaz mal veya işletme karşılığı kooperatife ortak olma
• Miras yoluyla kooperatife ortak olma

Kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları gerekir. Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar. Kooperatif, ortaklarına kendi varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak isteği, bu yükümlülüklerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır.

Yönetim Kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır. Yapı kooperatiflerinde konut, iş yeri ve ortak sayısı genel kurulca belirlenir. Yönetim Kurulu, genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez.

Tüzel kişilerin kooperatife ortaklıklarında, kamu ve özel hukuk tüzel kişileri amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.

Kooperatif Ortaklığından Çıkma

Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Ortaklıktan çıkmak isteyen ortak, bir dilekçe ile kooperatif yönetim kuruluna başvurur. Çıkma keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak isteyen ortağın, muhik bir tazminat ödenmesine dahi hüküm ana sözleşmeye konulabilir.

Kooperatif Çeşitleri

Kooperatifler ihtiyaçları uygun maliyetle karşılamaya çalışan, toplumun çıkarını amaçlayan kuruluşlardır. Kooperatiflerin kuruluş amaçları birbirinden farklı olabilir. Kooperatifler farklı alanlarda faaliyet gösteren kendi içinde kooperatif çeşitleri bulunmaktadır. Bu kooperatif çeşitleri genel olarak;

 

• Konut Yapı Kooperatifleri: İnsanların barınma ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan konut yapı kooperatifleri konut sahibi olmak isteyenlerin gereksinimlerini karşılamak üzere kurulmuştur.

• Tarım Kredi Kooperatifleri: Tarımsal üretimde ortaklarına düşük maliyetli ve yeterli kredi sağlamak amacıyla kurulan tarım kredi kooperatiflerinde üzerinde durulan nokta üreticidir. Üreticinin yetiştirdiği ürünler uygun fiyatla satılır, ürünlere uygun pazarlar bulunur. Üreticiye kredi kolaylığı sağlanmaya çalışılır. Bu kooperatiflerin ortakları genelde küçük çiftçilerdir.

• Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri: Bu kooperatifler tarımsal kalkınmayı destekleme amaçlı tarımsal alanda üretimi geliştirmek ihtiyaçları temin ve tedarik etmek, tabi kaynaklardan faydalanarak ortakların ekonomik gücünü arttırmak, iş sahası temin etmek gibi faaliyetlerde bulunan kooperatif çeşididir.

• Sulama Kooperatifleri: Kurak ve yeterli su kaynağı olmayan yerlerde zirai sulama tesisleri kurarak tarımda verimin arttırılması, sulamada sorunların çözülmesi amacıyla faaliyetlerde bulunan sulama kooperatifleri çiftçilerin kullanacağı su miktarını ve sırasını da düzenler.

• Tüketim Kooperatifleri: Kooperatif ortakların ihtiyaçlarını uygun şartlarla karşılamak amacıyla kurulan tüketim kooperatifleri, ortaklarına ucuz ve kaliteli mal sağlamaya çalışarak aracıları ortadan kaldırmaya çalışır veya aracının kâr düzeyini düşürerek ortakların ihtiyacının karşılanmasını ön planda tutar..

 

• Esnaf ve Sanatkar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri: Kooperatif ortağı olan esnaf ve sanatkarları meslekleriyle ilgili gerekli krediyi sağlayan veya kredi için kefil olan  kooperatif türüdür.

Kooperatif çeşitleri daha pek çoktur. Su ürünleri kooperatifleri, pancar ekici kooperatifleri, tütün tarım satış kooperatifleri, yaş sebze meyve kooperatifleri, motorlu taşıyıcılar kooperatifleri, …

Pek çok kooperatif bulunmakla birlikte kooperatiflerin genel amacı uygun şekilde kendi kapsadıkları faaliyet alanında çözüm üretmek bunu yaparken toplum çıkarını ön planda tutmaktır.

Kooperatiflerin Dağılması

Kooperatiflerin dağılma sebepleri:

• Anasözleşme gereğince
• Genel Kurul kararı ile
• İflasın açılmasıyla
• Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine, Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,
• Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,
• Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla Dağılır.

Konut yapı kooperatifleri, ana sözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulüne uygun şekilde ana sözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. Amacına ulaşılarak dağılma sürecine girmiş olan kooperatiflerden çıkan veya çıkarılan ortağın konutu veya işyeri çıkma veya çıkarılma sebebiyle geri alınamaz; ancak, bu eski ortaklar daha sonra oluşabilecek tasfiye masraflarına katılırlar. Konut kooperatiflerinde yapı kullanma izninin alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların Kat Mülkiyeti Kanununa göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır. Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar, Tasfiye kurulu üyelerine, atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek miktarda ücret ödenir.

Kooperatiflerle hukuksal konularda bir avukat ile çalışmak hukuki sorunun daha kısa sürede ve profesyonelce çözümlenmesini sağlayacaktır. Kooperatiflerle ilgili hukuksal konularda danışmanlık hizmeti ve kooperatiflerle ilgili konularda dava sürecinde Farah Hukuk bünyesinde uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz.