Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, ölüme bağlı tasarrufları kanun gereği kendiliğinden hükümsüz kılan haller dışında hükümsüz kılmanın yollarından biridir. Kanunda gösterilen bazı sebeplerin varlığı halinde gerekli şartlar da sağlanırsa ölüme bağlı tasarrufların iptal edilebilmesi de mümkündür. Bu makalemizde sadece ölüme bağlı tasarrufların iptalini inceleyeceği ama ölüme bağlı tasarrufların özellikleri hakkında daha ayrıntılı bilgi edinebilmek için ‘’Ölüme Bağlı Tasarrufların Özellikleri ve Şartları’’ başlıklı makalemize de bakabilirsiniz.
Ölüme Bağlı Tasarrufların İptal Sebepleri
Ölüme bağlı tasarrufların iptali için birtakım sebeplerin varlığı aranmaktadır. Bu sebepler: Ehliyetsizlik, irade bozuklukları, içeriğin hukuka ve ahlaka aykırı olması ve şekil eksiklikleridir.
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda İptal Sebebi Olarak Ehliyetsizlik; Ölüme bağlı tasarruflarda gerek vasiyetnamede gerek miras sözleşmesinde ölüme bağlı tasarrufu yapan kimsenin, tasarruf anında ehliyetsiz olması bir iptal sebebidir. Vasiyetname için ayırt etme gücüne sahiplik ve 15 yaşını doldurmuş olmak, miras sözleşmesi için ise ayırt etme gücüne sahiplik, ergin olma ve kısıtlı olmamak ölüme bağlı tasarruflarda ehliyet şartlarıdır. Bu şartlar gerçekleşmezse ölüme bağlı tasarruf iptal edilebilir.
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda İrade Bozuklukları; Ölüme bağlı tasarruflarda irade bozuklukları da bir ölüme bağlı tasarrufun iptali sebebidir. Mirasbırakanın hata (yanılma), hile (aldatma), ikrah (korkutma) veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Aşağıda ayrı ayrı bu halleri inceleyeceğiz
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda Hata (Yanılma); Ölüme bağlı tasarruflarda hata halini incelerken vasiyetnameleri ve miras sözleşmelerini ayrı ayrı incelemeliyiz. Vasiyetnamelerde her türlü hatanın iptal sebebi olacağı kabul edilir. Örneğin, Mahmut Bey, İzmir’de bulunan yeğeni için vasiyetname düzenledikten sonra yeğeninin sınıfta kaldığını düşünerek onu mirasından uzaklaştırırsa ve bu konuda hataya düşerse, bu ölüme bağlı tasarruf hata sebebiyle iptal edilebilir. Miras sözleşmelerinde ise ölüme bağlı tasarrufun iptal edilebilmesi için hatanın Yargıtay kararlarına göre esaslı hata olması gerekir. Hangi hallerin esaslı hata sayılacağı noktasında büromuzla iletişime geçip ölüme bağlı tasarrufun iptalini sağlayabiliriz. Son olarak, ölüme bağlı tasarrufta kişinin veya şeyin belirtilmesinde açık hata halinde mirasbırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre de düzeltilebilir.
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda Hile (Aldatma); Ölüme bağlı tasarruflarda hile; vasiyetname açısından, lehine tasarrufta bulunulan kişi, üçüncü bir kişinin kendi lehine hile yaptığını bilmese bile vasiyetname iptal edilebilir. Ancak miras sözleşmelerinde hile sebebiyle iptalde hem mirasbırakan hem de karşı tarafın miras sözleşmesini üçüncü kişinin hilesi sebebiyle iptal edebilmesi için lehine hile yapılanın bunu bilmesi gerekir.
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda İkrah (Korkutma veya Zorlama); Ölüme bağlı tasarruflarda ikrah yani korkutma veya zorlama örneğin, mirasbırakanın başına tabanca dayanması ya da mirasbırakanın bir sırrını açıklamaya yönelik tehdit şeklinde maddi veya manevi bir şekilde gerçekleşebilir. Ölüme bağlı tasarruflarda korkutma veya zorlama halinde de bir iptal sebebi oluşacaktır.
- Ölüme Bağlı Tasarruflarda İrade Bozukluklarında Tasarruftan Dönme; Ölüme bağlı tasarruflarda irade bozukluğu oluştuğu takdirde mirasbırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak 1 yıl içinde ölüme bağlı tasarruftan dönebilir.
Ölüme bağlı tasarruftan dönülmediği takdirde tasarruf geçerli sayılır. Artık mirasbırakanın ölümünden sonra mirasçılar bu bahsettiğimiz şekilde dava açamazlar. Onların irade bozukluğuna dayanarak dava açabilmeleri için ya mirasbırakanın sağlığında hata, hileyi öğrenmemiş ya da korkutma ve zorlamanın etkisinden kurtulmamış olması gerekir. Bir ihtimal de mirasbırakanın durumu öğrenmiş yada etkiden kurtulmuş olmasına rağmen daha bir yıl dolmadan ölmüş olması gerekir. Bu süreleri kaçırmamak için böyle bir durumda hemen avukatınızla irtibata geçerek yasal süreci başlatmanızı tavsiye ediyoruz.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İçeriğinin Hukuka ve Ahlaka Aykırılığı
Ölüme bağlı tasarrufun hukuka ve ahlaka aykırılığından söz edebilmek için sadece ölüme bağlı tasarrufla güdülen amaç değil, ölüme bağlı tasarrufun kendisinin de ahlaka aykırı olması gerekir. İşte böyle bir durum söz konusu ise ölüme bağlı tasarrufun iptal edilebilmesi için başka bir sebep daha doğmuş olacaktır.
Ölüme Bağlı Tasarrufta Şekil Eksikliği
Ölüme bağlı tasarruflarda şekil kurallarına uyulmaması iptal edilebilirlik sonucunu doğurur. Bu sebeple ölüme bağlı tasarruf bütün halinde iptal edilebilir. Sadece şu istisnayı belirtelim ki
iptal davası, ölüme bağlı tasarrufla kendilerine, eşlerine veya hısımlarına kazandırma yapılanların tasarrufun düzenlenmesine katılmalarının yol açtığı sakatlığa dayandığı takdirde tasarrufun tamamı değil, yalnız bu kazandırmalar iptal edilir.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davası
Ölüme bağlı tasarrufun iptali davası yukarıda saydığımız sebeplerin biri ile sakat olan ölüme bağlı tasarrufun iptal edilebilmesi için açılan davadır. Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasıyla geriye etkili olarak ölüme bağlı tasarrufun iptaline karar verilir. Dava, ölüme bağlı tasarrufun tamamının veya bir kısmının iptaline ilişkin olabilir.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davasının Tarafları
Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasının davacı tarafı, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısıdır. Yargıtay ise bu davanın bütün mirasçılar tarafından açılması gerektiğini benimser çünkü ölüme bağlı tasarrufta bütün mirasçıların menfaati olduğu düşünülmektedir. Davalı ise iptali istenen ölüme bağlı tasarrufla ‘’davacı aleyhine’’ mirastan menfaat elde eden kişidir. Bu kişi atanan mirasçı,vasiyet alacaklısı vs. olabilir.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davasının Açılmasında Süre
Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasının açılmasında süre, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı 10 yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı 20 yıl geçmekle düşer.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davasında Yetkili Ve Görevli Mahkeme
Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasında yetkili mahkeme ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesidir. Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasında görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Ölüme Bağlı Tasarrufun İptaline İlişkin Yargıtay Kararları
‘’…Vasiyetnamenin iptali sebepleri T.M.K.nun 557 ve 558. maddelerinde sınırlı bir şekilde gösterilmiştir. Davacı, bu maddelerde düzenlenen iptal nedenleri hakkında bir delil sunmamıştır. Saklı payın ihlali vasiyetnamenin iptali nedenleri arasında bulunmamaktadır. Koşulların varlığı halinde tenkis davasına konu olabilir…’’(YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2011/15568 K. 2011/15358 T. 13.10.2011)
‘’…TMK.nun 595 maddesi gereğince; mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslimi zorunlu olup, vasiyetname teslimden başlayarak bir ay içinde açılır ve ilgililere okunur. Vasiyetname usulünce açılıp, okunma kararının kesinleşmesinden sonra vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar.
Vasiyetnamenin iptali davasının incelenebilmesi için öncelikle dava konusu vasiyetnamenin açılıp açılmadığı konusunda araştırma yapılmalıdır…’’(YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2015/1032 K. 2015/2978 T. 25.2.2015)
