Ortak Velayet konusundan evvel velayet konusunu değerlendirmekte fayda ardır. Velayet, anne ve/veya babanın reşit olmamış (18 yaşından küçük) çocukları üzerinde kanundan doğan eğitim, sağlık, sosyal ve etik bakımdan hak ve yetkisi bulunmasıdır. Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar. Evliliğin boşanmayla sona ermesi halinde çocuğun velayetinin kimde kalacağı sorunu oluşabilmektedir. Hakim, çocuğun velayetinin anneye mi babayı mı verileceğini karara bağlarken çocuğun sağlık, eğitim, kültür açısından her türlü fiziki, psikolojik ve sosyal gelişimini esas alır.
Mahkeme boşanma veya evlilik dışında olan çocuğun velayetinin kimde kalacağına karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.
Velayetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır. Velayet ile ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Farah Hukuk internet sayfasındaki ‘Velayet Hakkı’ makalesini inceleyebilirsiniz.
Ortak velayet, çocuğun anne ve babasının ayrı olması daha çok boşanmada görüldüğü üzere, çocuğun bakım, koruma yetkilerinin anne ve babaya birlikte verilmesidir. Türk Medeni Kanununda ortak velayet düzenlenmemiştir. Boşanma durumunda veya evlilik dışı doğan çocuğun velayeti anne veya babadan birine ancak genellikle anneye verilmekteydi. Anne ve babanın çocukların bakım ve gözetiminde eşit olduğuna ilişkin 7 No’lu Protokolü onaylanarak iç hukukumuzda yürürlüğe girmesi ve en son Yargıtay’ın bir davada ortak velayete karar vermesiyle bu süreçten sonra ortak velayet daha çok gündeme gelmiş ve anne ile babanın eşit şekilde çocuğun gelişiminde rol oynaması için bu yola başvurulmaya başlanmıştır.
Ortak Velayet Şartları Nelerdir?
Ortak velayetin mahkemeden talep edilebilmesi için bazı şartların oluşması gerekir. Bu şartlar;
- Ortak velayette ‘çocuğun üstün yararı’ bulunmalıdır. Ortak velayet ile çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişimi için uygun bir hayat sürmesi amaçlanmaktadır.
- Ortak velayet için anne ve baba uzlaşmış olmalıdır. Ortak velayet konusunda anne ve baba anlaşamıyorsa mahkemece ortak velayet konusunda karar verilemez.
- Anne ve baba ortak velayet istediklerini dava ve cevap dilekçesinde hakime bildirmeliler.
- Ortak velayette çocuk durumları idrak edebilecek düzeyde ise çocuğa da fikri sorulur ve gerekirse bir uzmandan da yardım alınabilir.
- Davada ortak velayete karar verecek olan hakimdir. Hakim davaya göre çocuğun yararını göz önüne alarak karar vermelidir.
Tarafların ortak velayet talebi çocuğun üstün yararına aykırı ise velayet eşlerden birine verilmelidir. Eğer anne ve baba her ikisi de velayet için uygun değilse çocuğa vasi atanması için vesayet makamına ihbarda bulunulmalıdır.
Ortak Velayet Nasıl Uygulanır?
Ortak velayet ile boşanan veya velayetinin tek birine verilmesine istemeyen anne ve baba çocuğun sağlık, eğitim yani genel olarak çocuğun hayatı ve gelişimi ile ilgili kararlarını ortak alacak, giderlerine ortak katılacak ve eşit şartlarda çocukla görüşeceklerdir.
Ortak velayet kararının nasıl uygulanacağına ilişkin Tekirdağ’da mahkemenin verdiği kararda ‘Her iki tarafında velayet hakkından vazgeçmek istemediği, hazırladıkları protokolde velayeti ortak kullanmak istediklerini açıkça beyan ettikleri… Çocukların ne zaman ve ne kadar süreyle kimin yanında kalacaklarını belirledikleri ve giderlere de beraber katılmak istedikleri, ortak velayet talebinin küçüklerin yüksek menfaatini ve güvenliğini tehlikeye düşürecek bir şekilde değil, fiziksel ve ruhsal gelişimlerine olumlu katkı sağlayacağı şekilde düzenlendiği… Velayetlerin anne ve babaya müştereken bırakılmasına karar veren mahkeme kararında, çocuğun hangi gün kimin yanında kalacağına da saati saatine yer verildi.’
Ortak Velayetle İlgili Yargıtay Kararı
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi
Esas No: 2016/15771
Karar No: 2017/1737
ÖZET : Taraflar İngiliz vatandaşıdır. Davacı baba, evlilik dışı doğan 2003 doğumlu ortak çocuğunun velayetinin anne ve babaya verilmek suretiyle, velayetin ortak düzenlenmesini istemiştir. Somut olayda çözülmesi gereken uyuşmazlık, “ortak velayet” düzenlenmesinin Türk kamu düzenine açıkça aykırı olup olmadığının belirlenmesine yöneliktir. “…Esasa uygulanan hukukun Türk Hukukunda farklı olması ya da Türk Hukukunun emredici kurallarına aykırı olması gibi sebeplerle yabancı kararın tenfizi reddedilemez. Burada esas alınması gereken kıstas, yabancı ilamın Türk Hukukunda bir veya birden çok kanun hükümlerine aykırı bulunmasından çok, Türk Hukukunun temel değerlerine, Türk genel adap ve ahlak anlayışına Türk kanunlarının dayandığı temel adalet anlayışına ve hukuk siyasetine, Anayasada yer alan temel hak ve özgürlüklere milletlerarası alanda geçerli ortak ve kabul görmüş hukuk prensiplerine, ikili anlaşmalara, gelişmiş toplumların ortak benimsedikleri ahlak ve adalet anlayışına, medeniyet seviyesine siyasi ve ekonomik rejimine bakmak olmalıdır”
Yukarıda değinilen iç hukukumuz ve kamu düzeni kavramı ile ilgili açıklamalara göre somut olay değerlendirildiğinde “ortak velayet” düzenlenmesinin, Türk kamu düzenine “açıkça” aykırı olduğunu ya da Türk toplumunun temel yapısı ve temel çıkarlarını ihlal ettiğini söylemek mümkün değildir. O halde mahkemece, MÖHUK m. 17/1 gereğince, İngiliz vatandaşı olan tarafların müşterek milli hukuklarındaki velayete dair düzenlemeler dikkate alınarak, işin esasına girilip tüm deliller birlikte değerlendirilerek “ortak velayet” istemine dair davayla ilgili bir karar vermek gerekir.
Yargıtay kararında da görüldüğü üzere Türk Medeni Kanununda ortak velayete ilişkin hüküm olmaması ortak velayetin kesinlikle uygulanmayacağı anlamına gelmemektedir. Yargıtay son kararlarında önemli olan çocuğun yararıdır diyerek ortak velayeti de kabul etmektedir.
Ortak Velayette Nafaka
Ortak velayette anne ve baba çocuğun giderlerine ekonomik güçleri oranında eşit olarak katılırlar. Aile mahkemesinde çocuğun yararı oranında iştirak nafakası verilmesine hakim kendiliğinden yani resen karar verir. Taraflar iştirak nafakası konusunda herhangi bir talepte bulunmamışsa bu hususta karar verilmesine gerek yoktur. Tarafların müşterek çocuğu hem annesinde hem de babasında ikamet edecekse iştirak nafakası buna göre belirlenir.
Ortak Velayet Kararının Değiştirilmesi Talep Edilebilir Mi?
Ortak velayet konusunda verilen karar kesin hüküm değildir. Mahkemede verilen ortak velayet hükmü aleyhine aile mahkemesinde her zaman dava açılarak ortak velayetin değiştirilmesi talep edilebilir.
Ortak velayette asıl gözetilmesi gereken çocuğun menfaatidir. Velayetin annede mi babada mı kalacağı yoksa ortak velayet mi talep edileceği noktasında bir aile avukatıyla iletişim kurmak sürecin daha sağlıklı ilerlemesi için faydalı olacaktır.
