Tanıklar ve Bilirkişilerin E-Duruşma Sistemi Üzerinden Dinlenebilmesi
Koronavirüs Salgınının hayatımıza girmesinin ardından teknolojiye ve özellikle internet ortamına olan bağlılığın arttığını ve çoğu sektörün online çalışma sistemine döndüğünü görmekteyiz. Hayatın her alanına sirayet eden bu faktörün hukuk alanında da karşılığı olmaktadır.
Hukukumuzda başlangıçta e-duruşmaların avukatlara yönelik olması ‘’Hukuk Muhakemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik’’ şeklinde düzenleme meydana getirilmiştir. Bu düzenleme ile birlikte tanık veya bilirkişilerle alakalı duruşmalara ne şekilde uzaktan sesli ve görüntülü internet ortamından bağlanabilecekleri düzenleme altına alınmıştır.
E-Duruşmaya Nasıl Katılım Sağlanabilir?
E-Duruşmaya katılım, talep üzerine veya mahkemenin re’sen talebi üzerine sağlanabilir. Taraflardan biri mahkemeye Yönetmelikte belirlenen yerden E-Duruşmaya katılım talebinde bulunduğu takdirde mahkemenin onayı ile birlikte işlem gerçekleşebilecektir. Tarafların talebi tanık üzerinde olabileceği gibi bilirkişi veya uzmanın e-duruşma şeklinde dinlenmesi istemi de olabilecektir.
Yönetmelikte bildirilen 6.maddeye göre yargılana sırasında tanık, bilirkişi veya diğer ilgililer ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla duruşmaya katılabilir ve usuli işlemleri meydana getirebileceklerdir.
Geçmişte sıklıkla karşılaştığımız üzere tanıkların engeli veya yaşlılığı sebebiyle mahkeme sürecinde tanıklık yapmaları tercih edilmemekteydi. Ancak yürürlüğe giren bu yönetmelikle birlikte hukuk işleyişindeki birtakım tıkanıklıkların giderileceği kanaatindeyiz. Hastalığı, yaşlılığı veya engelliliği sebebiyle mahkemeye bizzat gelmesinde zorluk yaşayacağı kuvvetle muhtemel olan tanık hakkında ilgililerin talepleri halinde öncelikle e-Duruşma Sistemi yoluyla dinlenilmelerine karar verilebilecektir.
1-)E-Duruşma Talebi:
E-Duruşma talebi UYAP avukat, UYAP vatandaş veya UYAP mobil uygulamaları üzerinden duruşma gününden en az iki iş günü öncesinde mahkemeden talep edilmelidir.
Süresi içerisinde yapılan E-duruşma talebi hakkında hakim duruşma gününden en az bir iş günü önce kabul kararını veya ret kararını verir. Hakimin vermiş olduğu bu karara karşın itiraz veya istinaf yolu söz konusu olamayacaktır. Karar kesin olarak verilir.
E-Duruşmanın Reddedilme Sebepleri:
E-duruşma talebinin doğrudan kabulü gibi bir durum söz konusu değildir. Yönetmelikte meydana getirilen düzenleme ile aşağıda sayılan haller e-duruşmanın reddi sebepleri olarak yer alır:
1-) e-Duruşma talebinin süresi içerisinde yapılmaması,
2-)Talebin hakkın kötüye kullanılması veya yargılamayı sürüncemede bırakma amacı taşıması
3-) e-Duruşma yapılmasını zorlaştıran hukuki, fiilî veya teknik engellerin bulunması.
Yukarıda sayılan hallerin bulunması halinde e-Duruşma talebi gerekçesi gösterilmek suretiyle reddedilecektir.
2-) Resen e-Duruşma
Mahkeme ilgilinin talebi ile birlikte e-Duruşma kararı verebileceği gibi tanığın, bilirkişinin ya da uzmanın e-Duruşma Sistemi yoluyla dinlenilmesine re’sen yani kendiliğinden karar verebilir. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri davalarda ilgililerin, e-Duruşma Sistemiyle dinlenebileceğine resen karar verebilecektir.
İsticvap olunacak veya yemin edecek taraf, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve mahkemeye bizzat gelemiyor ise öncelikle e-Duruşma Sistemi yoluyla isticvap olunur veya yemin ettirilir.
Mahkemece, dinlenilmesine karar verilen kişiye gönderilecek meşruhatlı davetiyede e-Duruşmaya ne şekilde katılacağı da yazılır. Bu davetiyede e-Duruşmanın şekli ile alakalı tüm hususlar belirtilmelidir ki tanıklar ya da bilirkişiler herhangi bir şekilde karışıklık yaşamasın.
e-Duruşma İcrası:
E-Duruşma icrasına ilişin yapılan düzenlemede öncelikle e-Duruşma’nın, mahkeme huzurunda yapılan duruşma ile aynı hukuki sonuçları doğuracağını belirtmektedir.
e-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzasının alınması gereken diğer durumlarda, mahkemece düzenlenen ve güvenli elektronik imza ile imzalanan duruşma tutanağı, e-Duruşmanın yapıldığı adliyeye elektronik ortamda gönderilir. e-Duruşmaya tahsis edilen yerde görevlendirilen yazı işleri müdürü veya zabıt kâtibi elektronik ortamda gelen duruşma tutanağının ilgili kısmına beyanda bulunanın imzasını alır ve evrakı tarayarak sistem üzerinden mahkemesine geri gönderir. Ayrıca el yazısıyla imzalanmış tutanak aslı da dosyasına, masrafı talep edenin yatırmış olduğu avanstan karşılanarak posta yoluyla gönderilir.
e-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzası, UYAP’a entegre olmuş güvenli elektronik imza ile alınabilir.
e-Duruşmaya katılanın yükümlülükleri
Mahkemece belirlenen gün ve saatte, e-Duruşmaya katılacağı yer ve e-Duruşma Sisteminde hazır bulunmakla yükümlüdür.
e-Duruşmada feragat, kabul veya sulh ile ilgili bir beyanda bulunulması halinde mahkeme bu durumda yeni bir duruşma günü tayin eder ve e-Duruşmada belirtilen feragat, kabul veya sulhe ilişkin işlemin yenilenmesi gerekmektedir. Tutanak beyanda bulunan kişi tarafından imzalanmasının ardından geçerlilik kazanacaktır.
E-Duruşma Esnasında Aksaklıklar Olursa Ne Yapılmalıdır?
e-Duruşma esnasında ses veya görüntü aktarımında aksaklık yaşanması ve verilecek olan beyanların anlaşılmasının güçleştirmesi durumunda e-Duruşma yeniden açılır. Söz konusu aksaklığın devam etmesi hâlinde gerekçesi belirtilerek e-Duruşma sonlandırılır ve bu husus tutanağa geçirilir.
Tarafın kusuru olmaksızın teknik sebeplerden dolayı e-Duruşmanın yapılamaması hâlinde, ilgili taraf veya vekil yönünden tarafların duruşmaya gelmemesi hali sonuçlarını doğurmayacaktır.