Velayetin Değiştirilmesi Davası ve Sebepleri ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.öncelikle velayet nedir ? sorusunun cevabını değerlendirerek başlayalım.
Velayet çocuğun korunması ve temsil edilmesi için öngörülmüş hukuksal haklardır.Yetişkin olmayan çocukların velayeti anne babaya aittir. Anne babanın evlilikleri sürdüğü müddetçe velayet anne babanın ikisine aittir.Anne yada babadan biri vefat ederse velayet hayatta kalana aittir.Anne babanın boşanması durumunda ise hakimin kararı ile belirlenir. Boşanma durumunda velayet hakkında detaylı bilgi almak isterseniz Boşanmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir? konulu makalemizi inceleyebilirsiniz.
Velayetin Değiştirilmesi Nedir?
Yukarıda velayetin ne olduğunu ve hangi durumlarda velayetin kime ait olacağını belirttik. Peki bu durumlar hep sabit mi kalmaktadır? Velayetin değiştirilmesini gerektirecek durumlar nelerdir? Velayetin değiştirilmesi ne anlama gelmektedir? Yukarıda açıkladığımız üzere velayet, çocuğun korunması ve temsil edilmesi için öngörülmüş hukuksal haklardır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere velayetin kime verileceği hususunda hakim, çocuğun menfaatini düşünerek karar verecektir. Çocuğun velayetinin verildiği zamanki durumlar daima geçerliğini korumayıp değişime uğrayacağı için de velayetin değiştirilmesi hususu gündeme gelmekte, velayetin anneden babaya verilmesi ya da velayetin babadan anneye verilmesi söz konusu olabilmektedir. Durumların değişmesiyle velayete sahip olan kişinin değiştirilmesine, velayetin değiştirilmesi demekteyiz.
Velayetin Değiştirilme Sebepleri
Velayetin, çocuğun menfaati esas alınarak belirlendiğini ve bazı durumların değişkenlik göstermesiyle velayetin de değişebileceğini belirttik. Peki velayetin değiştirilmesinin sebepleri nelerdir? Hangi durumlarda velayet değiştirilir? Velayetin değiştirilme sebeplerine değinecek olursak TMK 183. maddede durumun depişmesi başlığı altında velayetin değiştirilmesine ilişkin söz konusu olabilecek durumlar belirlenmiştir:
“Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, re’sen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.”
Bu madde ışığında inceleyecek olursak, velayetin değiştirilmesinin gündeme gelmesi için esaslı ve sürekli değişim olması gerekmektedir. Velayete sahip olan kişinin durumunda çocuğun menfaatini etkileyecek esaslı bir değişim olmalı ve bu değişimin süreklilik arz etmesi gerekmektedir. Böyle durumlarda velayetin değiştirilmesi talep edilebilmektedir. Yukarıdaki madde ışığında inceleyecek olursak velayetin değiştirilmesinin söz konusu olabileceği, olguların zorunlu kıldığı bazı durumları şöyle açıklayabiliriz:
Velayete sahip ana veya babanın başkasıyla evlenmesi (Bu durumda şuna dikkat çekilmesi gerekir ki, velayete sahip eşin başkasıyla evlenmesi halinde velayeti kaybetmemektedir. Sadece çocuğun menfaatini etkileyebilecek bir durum olduğundan gerek görülmesi halinde velayet değiştirilebilmekte ancak bu durum çocuğun menfaatini olumsuz etkilemiyorsa velayet devam etmektedir.)
Velayet hakkına sahip eşin ölmesi yahut başka bir yere gitmesi gibi velayet değişikliğini zorunlu kılabilecek durumlarda eşlerden birinin istemi üzerine velayetin değiştirilmesi söz konusu olmaktadır.
Velayet Hakkının Kötüye Kullanılması ve Velayeti İhlal
Velayeti değiştirmenin söz konusu olabileceği durumları incelemeye devam edelim. Yukarıdaki durumlarda velayeti değiştirmenin gündeme gelebileceğini belirttik. Peki velayet sahibi olan eş velayet hakkını kötüye kullanıyorsa, bir velayeti ihlal durumu varsa ne olacaktır? Velayet hakkının kötüye kullanılması nasıl olur? Hangi durumlarda velayeti ihlal söz konusudur? Boşanma sonrasında nafaka ve velayet gibi hususlar sonuca bağlanmaktadır. Velayet kendisinde olan taraf lehine iştirak nafakasına hükmedilmektedir. Bu nafakayı alabilmek için maddi kaygılarla velayet talebinde bulunan eş velayeti ihlal etmiş ve velayet hakkını kötüye kullanmış olmaktadır. Çocuğun menfaati yerine maddi kaygılarla velayeti istemek velayet hakkının kötüye kullanılmasıdır. Böyle bir velayeti ihlal durumunun ispatı halinde velayetin değiştirilmesine hükmedilebilecektir.
Velayetin Değiştirilmesi ve İştirak Nafakası
Yukarıda açıkladığımız üzere boşanma sonrasında velayet gibi nafaka hususunun da hükme bağlanacağından bahsettik. Velayet konusunun, iştirak nafakası üzerinde etkili olduğuna da değindik. Peki velayet ve iştirak nafakası arasındaki bağlantı nedir? Velayetin değiştirilmesi iştirak nafakasını etkilemekte midir?
İştirak nafakasının ne olduğunu açıklayalım. İştirak nafakası boşanma sonrasında çocukların mağdur olmamasına yönelik bir nafakadır. İştirak nafakası, ebeveynlerin çocuklara bakma yükümlülüğünden doğmaktadır. Ebeveynler, çocuklarının bakım giderlerini karşılamakla yükümlüdürler. Boşanma gerçekleşip çocukların velayeti taraflardan birine verildiğinde diğer tarafın çocuklara yönelik bakım yükümlülüğü hala devam etmektedir. İştirak nafakası, velayet kendisine verilmeyen tarafın, çocukların bakım ve eğitim giderlerine yönelik ödemesi için takdir edilen nafaka türüdür. İştirak nafakası hakkında detaylı bilgi için İştirak Nafakası ve Şartları konulu makalemizi inceleyebilirsiniz.
İştirak nafakası alma hakkı olan taraf velayet kendisinde olan taraf olduğundan velayetin değiştirilmesiyle iştirak nafakasının kime verileceği hususu da değişime uğrayacaktır. Çocuğun velayeti ve giderleriyle kim ilgileniyorsa, diğer eş uygun oranda velayet sahibi eşe iştirak nafakası ödemelidir.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Ne Kadar Sürer?
Velayet davası ne kadar sürer sorusu velayet değiştirilmesi talebinde bulunacak kişilerin merak ettiği bir sorudur. Ancak velayetin değiştirilmesi davası ne kadar sürer denildiğinde kesin ve net olarak şu kadar sürer demek mümkün değildir. Velayetin değiştirilmesi davası ne kadar sürer sorusunun cevabı; davanın açıldığı şehirdeki mahkeme, bu mahkemenin yoğunluğu, dava devam ederken ortaya konulacak deliller, tanıklar ve bilirkişilerin dinlenilmesi halleri velayetin değiştirilmesi davasının ne kadar süreceğine etki eder. Velayet davası ne kadar sürer sorusunun cevabına yönelik değinilmesi gereken diğer bir nokta da davanın avukatla birlikte yürütülüp yürütülmemesidir. Hukuki bilgi eksikliği ve hatalar, dava sürecinde yavaşlamaya ve ciddi süre kaybına neden olabilir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Zamanaşımı
Velayetin değiştirilmesi davasında zamanaşımı konusuna değinecek olursak, velayetin değiştirilmesi davasında herhangi bir zamanaşımı süresi mevcut mudur? Velayetin değiştirilmesi davası her zaman açılabilir mi? Velayetin değiştirilmesi davasının çocuğun menfaatine yönelik bir dava olduğunu ve değişen koşullardan çocuğun olumsuz etkilenmesini engellemeye yönelik olduğunu belirtmiştik. Velayetin değiştirilmesini gerektirecek durumlar her zaman oluşabileceğinden velayetin değiştirilmesi davası açmak için belirli bir zamanaşımı süresi sınırlaması getirilmemiştir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Velayetin değiştirilmesi davasının nerede açılacağına, velayetin değiştirilmesi davasında görevli ve yetkili mahkemenin hangisi olduğuna değinecek olursak, velayetin değiştirilmesi davasında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri iken yetkili mahkeme, velayetinin değiştirilmesi istenen çocuğun ikametgahının bulunduğu yer mahkemesidir. Yargıtay kararlarına bakacak olursak da velayetin değiştirilmesi davasında yetkili mahkeme, aynı zamanda davacının yerleşim yeri mahkemesi de olabilmektedir.
