Velayetin kaldırılması hususuna değinmeden önce velayetin ne olduğunu açıklayarak başlayalım. Velayet nedir? Velayetin sonuçları nelerdir? Velayetin ebeveynlere getirdiği hukuki yükümlülükler nelerdir? Çocuklar geleceğin yetişkinleri oldukları için doğru ve sağlıklı bir gelişim geçirmeleri ve iyi eğitilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak çocuğun velisinin görevidir.
Velayet çocuğun korunması ve temsil edilmesi için öngörülmüş hukuksal haklardır.Yetişkin olmayan çocukların velayeti anne babaya aittir. Anne babanın evlilikleri sürdüğü müddetçe velayet anne babanın ikisine aittir.Anne yada babadan biri vefat ederse velayet hayatta kalana aittir.Anne babanın boşanması durumunda ise hakimin kararı ile belirlenir. Boşanma durumunda velayet hakkında detaylı bilgi almak isterseniz Boşanmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir? konulu makalemizi inceleyebilirsiniz.
Velayet Hakkının Kapsamı
Velayet hakkını açıkladık. Şimdi ise velayet hakkının kapsamına değinelim. Velayet hakkının kapsamı nedir? Velayet neleri kapsar? Velayet hakkının kapsamını Yargıtay’ın da değindiği üzere şöyle açıklayabiliriz. Velayet hakkı kapsamı bağlamında ana ve babanın çocukların kişiliklerine ilişkin hak ve ödevlerine değinecek olursak, çocuklara bakmak, onları görüp gözetmek, geçimlerini sağlamak, yetiştirilmelerini ve eğitimlerini gerçekleştirmektir.
Velayet Hakkının kapsamını Medeni Kanun ve yargı kararlarına göre aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:
- Velayetindeki çocuğun eğitimi ve bakımı hakkında karar alma
- Velayetindeki çocuğun adını koyma
- Velayetindeki çocuğunu eğitebilme
- Velayetindeki çocuğun dini eğitimini belirleme hakkı
- Velayetindeki çocuğu temsil etme
- Velayet altındaki çocuğun işlemlerinden sorumlu olabilme
- Çocuğun korunması hakkında önlem alabilme
Velayet hakkı ve velayet hakkının kapsamı hakkında detaylı bilgi almak için Velayet Hakkı makalemizi inceleyebilirsiniz.
Velayetin Kaldırılması Nedir?
Velayeti ve velayetin kapsamına değindikten sonra velayetin kaldırılmasını açıklayabiliriz. Velayetin kaldırılması nedir? Velayet hangi durumlarda kaldırılır?
Velayetin evlilik birliği devam ettiği sürece anne ve babaya ait olduğunu bilmekteyiz. Ancak bazı sebeplerin oluşması durumunda ana ve babanın tavır ve davranışlarından çocuk olumsuz etkilenecek ise çocuğun korunmasına yönelik önlemlerin alınması gündeme gelmektedir.Velayetin kaldırılmasını açıklamadan önce çocuğun korunmasına ilişkin önlemlerden bahsetmekte yarar vardır.
Çocuğa yönelik koruma tedbirleri
Çocuğun menfaati ve gelişmesi tehlikeye düştüğü takdirde, ana ve baba duruma çare bulamaz veya buna güçleri yetmezse hâkim, çocuğun korunması için uygun önlemleri alır.
Çocuğun bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunur veya çocuk manen terk edilmiş hâlde kalırsa hâkim, çocuğu ana ve babadan alarak bir aile yanına veya bir kuruma yerleştirebilir.
Çocuğun aile içinde kalması ailenin huzurunu onlardan katlanmaları beklenemeyecek derecede bozuyorsa ve durumun gereklerine göre başka çare de kalmamışsa, ana ve baba veya çocuğun istemi üzerine hâkim aynı önlemleri alabilir.
Ana ve baba ile çocuğun ödeme gücü yoksa bu önlemlerin gerektirdiği giderler Devletçe karşılanır.
Durumun değişmesi hâlinde, çocuğun korunmasına ilişkin önlemlerin yeni koşullara uydurulması gerekir.
Velayetin Kaldırılması Nedenleri
Çocuğun korunmasına ilişkin yukarıda belirtmiş olduğumuz diğer önlemlerden sonuç alınamaz ya da bu önlemlerin yetersiz olacağı önceden anlaşılırsa, hâkim aşağıdaki hâllerde velâyetin kaldırılmasına karar verir:
- Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi.
- Ana ve babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması.
Kararda aksi belirtilmedikçe, velayetin kaldırılması mevcut ve doğacak bütün çocukları kapsar. Velayetin kaldırılmasını gerektiren sebep ortadan kalkmışsa hakim, re’sen ya da ana veya babanın istemi üzerine velayeti geri verir.
Velayetin Kaldırılmasını Kimler İsteyebilir?
Yukarıda belirtmiş olduğumuz üzere çocuğa yönelik koruma önlemlerinin faydasız olması halinde, velayetin kaldırılması şartları da gerçekleşmiş ise velayetin kaldırılmasına hükmedilmektedir? Peki velayetin kaldırılması davasını kimler açabilir? Velayetin kaldırılmasını kimler isteyebilir? Koruma önlemlerini incelerken bahsettiğimiz gibi çocuğun aile içinde kalması ailenin huzurunu onlardan katlanmaları beklenemeyecek derecede bozuyorsa ve durumun gereklerine göre başka çare de kalmamışsa, ana ve baba veya çocuğun istemi üzerine hâkim aynı önlemleri alabilir. Bu hükümden hareketle velayetin kaldırılmasına yönelik olarak da hakim re’sen hareket edebileceği gibi ana, baba veya çocuktan birinin yahut velayetin kaldırılması şartlarının meydana geldiğini düşünen, çocukla ilgili bir kimse yahut vasi adayının istemi üzerine gerekli şartların mevcut olması halinde hakim, velayetin kaldırılmasına hükmedebilir.
Velayete Sahip Ana veya Babanın Yeniden Evlenmesi ve Velayet
Velayet hususunda diğer merak edilen bir nokta da velayete sahip ana veya babanın yeniden evlenmesi halinin velayete etki edip etmemesi durumudur. Ana veya babanın yeniden evlenmesi hâli velâyetin kaldırılmasını gerektirmez. Ancak, çocuğun menfaati gerektirdiğinde velâyet sahibi değiştirilebileceği gibi, durum ve koşullara göre velâyet kaldırılarak çocuğa vasi de atanabilir.
Velayetin Kaldırılması ve Vasi Tayini?
Velayet ana ve babanın her ikisinden kaldırılırsa çocuğa bir vasi atanır. Velayetin kaldırılması ve vasi atanmasını açıklayacak olursak, velayet çocuğun korunması ve temsil edilmesi için öngörülmüş hukuksal haklar olup yetişkin olmayan çocukların velayetin anne babaya ait olduğunu, anne babanın evlilikleri sürdüğü müddetçe velayet anne babanın ikisine ait olup anne yada babadan biri vefat ederse velayet hayatta kalana ait olduğunu belirttik. Peki çocuğun velayeti hem anne hem babadan kaldırıldığında çocuğun korunması ve temsil edilmesine yönelik hukuki haklarının devamı nasıl sağlanacaktır. Bunun için kanun velayetin hem ana hem babadan kaldırılması halinde çocuğa vasi atanmasını öngörmüştür.
Velayetin Kaldırılması Görevli Mahkeme
Velayetin kaldırılması ve vasi atanmasına ilişkin olarak mahkeme hükmünün gerektiğini belirttik. Peki velayetin kaldırılmasında görevli ve yetkili mahkeme neresidir?
Velayetin kaldırılması davası nerede açılır?
Velayetin kaldırılmasında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesidir. Velayetin kaldırılması ve vasi atanması hususuna gelecek olursak, vasi atanması hususunda Sulh Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
