Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası ; Ortaklığın giderilmesi diğer adıyla ‘izale-i şuyu’, bir taşınır veya taşınmaz mal üzerinde paylı veya elbirliği mülkiyeti bulunması halinde ortaklığın giderilmesine konu olan malın mülkiyetine sahip paydaşlar arasında bölünmesi veya mahkemece taşınmazın satılarak taşınmaz bedelinin paydaşların hisseleri oranında paylaştırılmasıdır.
Peki paylı mülkiyet ve elbirliği mülkiyetinin farkı nedir?
Paylı mülkiyet, maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin (ev, arsa gibi) tamamına birden çok kişinin belirli paylarla malik olmasıdır.
Elbirliği mülkiyeti ise mal sahipliği ya da miras yoluyla elde edilen malın paylara bölünememesi halinde mal üzerinde paydaşlığın değil ortaklığın söz konusu olmasıdır.
Türk Medeni Kanunu 699. maddesinde ortaklığın giderilmesinde paylaşma biçimi düzenlenmiştir. ‘Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi şeklinde gerçekleştirilir.’ Yani ortaklık iki şekilde giderilmiş olabilir;
- Malın aynen bölüşülmesi ile ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu)
- Satış ile ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu)
Böylelikle paydaşlık son bulur. Ortaklığın son bulması konusunda anlaşmazlık olduğu takdirde ortaklığın giderilmesi davası diğer adıyla izale-i şuyu davası açılabilir.
Davanın açılması ortaklığın tamamından vazgeçilmek istendiği anlamına gelir. Ortaklığın giderilmesi davası ile ortaklık giderilmiş ve son bulmuş olur. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasına örnek olarak aileden miras kalan bir ev üzerinde ortak mülkiyete sahip paydaşlar ki genelde paydaşlar, kardeşlerdir. Bu kardeşler arasında evin bölünemez olması durumundan kaynaklanan ve bölüşme konusunda anlaşamadıkları için dava yoluna başvurulur.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası Hangi Durumlarda Açılabilir?
- Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) tüm paydaşların oybirliği ile yapacağı sözleşme ile ya da mahkeme kararıyla olur. Ortaklığın giderilmesi için paydaşların anlaşamaması halinde taşınmazlar, taşınırlar ve para alacakları için ortaklığın giderilmesi davası açılabilir. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası genellikle gayrimenkul ile ilgili uyuşmazlıklarda açılır. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası açabilmek için gayrimenkulun tapusu bulunmalıdır. Mahkeme gayrimenkul hakkında karar verirken, gayrimenkulun bölünebilir olmasına dikkat eder. Eğer taşınmaz bölünebilir ise paydaşların paylarına göre paylaştırma yapılır. Ancak taşınmaz bölünemiyor ise açık artırma ile gayrimenkul satılır.
- Paydaşlar üzerinde mülkiyete sahip oldukları malın bölünmesine veya satışına kendileri ortak karar vermişse mahkeme başka yola başvuramaz. Ortaklığın giderilmesi (İzale-i şuyu) davasında paydaşların ortak kararına örnek olarak paydaşlar ortaklığın giderilmesi için taşınmazın satılıp satış bedelinin aralarında paylaştırılmasını mahkemeden talep etmiş ise mahkeme ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasına konu olan malın paydaşlar arasında taksim edilmesine (bölünmesine) karar veremez.
- Mahkeme tarafların beyanı doğrultusunda onların taleplerine uyarak satış işlemi sonucu satış bedelinin paydaşlar arasında hisseleri oranında bölüşülmesinden sorumludur. Ancak genellikle taraflar mahkeme ile yapılan satıştan zararlı çıktıkları için uzlaşma yoluna da gidebilmektedir.
- Paydaşlar anlaşarak satışın kendi aralarında yapılmasını mahkemeden talep ederlerse mahkeme bu talebe uyar .
- Paydaşların hepsinin ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasında bulunması gerekir. Eğer ölmüş olan bir paydaş varsa ölen paydaşın mirasçıları davaya dahil edilir.
- Ortaklığın bir kısmı için izale-i şuyu davası açılamaz. Ancak ortaklığın tamamının son bulması için dava açılabilir.
- Hazinenin paydaş olduğu davalar mutlaka halka açık yapılmalıdır.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasını Kimler Açabilir?
- Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasını tapuda malik yani malın sahibi konumunda olan paydaşlardan birinin diğer paydaşlara karşı açması gerekir. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasında davalı, davacı dışındaki tapuda malik olan paydaşlardır. Paydaş olmayan kişiler ortaklığın giderilmesi davasında davalı olamaz. Paydaşların kimler olduğu ve pay miktarları taşınmazlarda ancak tapu kaydı ile tespit edilir.
- Bir taşınmazı ölünceye kadar bakıp gözetme sözleşmesi ile iktisap eden kişi, tapuda malik olduğundan bu mala ait ortaklığın giderilmesi davası açılabilir.
- Terekeye temsilci olarak atanan ve hak sahibi olmayan kimsenin ortaklığın giderilmesi davasını açma hakkı yoktur. Tereke ölen kişinin geride bıraktığı bütün mal varlığıdır.
- İflas memuru icra hakimliğinden alacağı izin ile ortaklığın giderilmesi davası açılabilir.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasında Önalım Hakkı
Önalım hakkı, bir malın üçüncü kişiye satılması halinde yasal veya sözleşmesel olarak bu mal üzerinde öncelikli alım hakkı bulunan kişiye malı satın alabilme yetkisi verir. Önalım hakkı, yenilik doğuran bir haktır. Bu hakkın kullanılmasıyla yeni bir hukuki işlem oluşur.
Ortaklığın giderilmesine konu olan mal üzerinde paylı mülkiyet bulunması halinde paydaşlardan her biri kendi payı üzerinde tasarruf hakkına yani hak ve borçlara sahiptir. Ancak bu payın satışı halinde diğer paydaşların kanundan kaynaklanan önalım hakkı mevcuttur. Paylı mülkiyet halinde paydaşlardan biri payını, 3. kişiye yani paydaş olmayan bir kişiye satarsa, diğer paydaşlar kanundan kaynaklanan önalım hakkını kullanabilirler. Böylelikle paydaşlar 3. kişiye karşı payın öncelikli alıcısı durumundadırlar. Dikkat edilmesi gereken bir nokta ise mülkiyet durumunda önalım hakkının kullanılamadığı durumlar hariç önalım hakkı paydaşlar tarafından kullanılabilir. Farah Hukuk internet sayfasındaki ‘önalım (şufa) hakkı’ makalesinde önalım hakkının kullanılamadığı durumlar belirtilmiştir.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası Ne Kadar Sürer?
‘Ortaklığın giderilmesi davası ne kadar sürer?’ sorusu dava süreciyle ilgili sıkça sorulan sorulardandır. Bu konuda Biz Farah Hukuk Danışmanlık Şirketi olarak Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinin yoğunluğundan dolayı kesin bir şey söyleyememekteyiz. Tahmini olarak bir adli yıl içerisinde yerel mahkeme kararının verebilmektedir. Süreç istinaf, yargıtay olarak devam etmektedir.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası Masrafları
Ortaklığın giderilmesi davasının açılması için maktu harç ödenmesi gerekir. Ortaklığın giderilmesi davası masrafı olarak maktu harç, konusu belli değerle tespit edilemeyen dava için alınan harçtır. Davayı açan paydaş maktu harcı öder. Ancak davanın sonunda yargılama sürecinde yapılan bütün masraflar ve avukatlık ücretleri paydaşlar arasında payları oranında karşılanır.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasında Zaman Aşımı
Ortaklığın giderilmesi davasında zamanaşımı yoktur. Zamanaşımı gibi bir sınırlama olmadığı için ortaklığın giderilmesi davaları her zaman açılabilir
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. Taşınmaz mallarla ilgili ortaklığın giderilmesi davalarında yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınmazın birden fazla olması ve ayrı ayrı yerlerde bulunması halinde taşınmazlardan herhangi birinin bulunduğu yerdeki mahkeme yetkilidir.
Taşınır mallarla ilgili ortaklığın giderilmesi davalarında bu mal tereke ile ilgili değilse o malı elinde bulunduran yani zilyet olan davalılardan birinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Ortaklığın giderilmesi davasının konusu olan taşınır veya taşınmaz mal tereke ile ilgili ise davanın, miras bırakan yani murisin son ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde açılması gerekir.
