Senedin Zorunlu Unsurları , Senedin Şekil Şartları
Senedin unsurlarını incelerken senedin zorunlu unsurları çok önemlidir. Senedi makbuz vs. belgelerden ayıran bu zorunlu unsurlardır. Senedin unsurlarını incelerken aynı zamanda senedin şekil şartlarını da incelemiş olacağız. Bu iki konu birbiriyle bağlantılı konulardır. Senedin şekil şartlarını ise yasal şekil şartları ve zorunlu olmayan yani ihtiyari kayıtlar olarak ikiye ayırabiliriz. İhtiyari kayıtlar isteğe bağlı olduğu için uygulamada özellikle ‘’muacceliyet kaydı’’ gibi senette zorunlu olmayan bir unsurla karşılaşmanız halinde büromuza danışmanızı tavsiye ediyoruz. Senedin Zorunlu Unsurları , Senedin Yasal Şekil Şartları Senedin zorunlu unsurlarını sayarken öncelikle kafa karışıklığına yol açmamak için belirtelim ki mecburen Ticaret Kanununun dilini kullanıp ‘’bono’’ ifadesini de kullanacağız. Senette bulunması zorunlu unsurları başka bir ifadeyle senedin yasal şekil şartlarını aşağıdaki gibi sayabiliriz:- Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelime
- Senette kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi. Senette bedel açıkça ifade edilmelidir.
- Vade
- Senedin ödeme yeri. Açıklık yoksa senedin ödeme yeri senedin düzenleme yeri olarak kabul edilir.
- Senet kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı yani lehtarın adı
- Senedin düzenlenme tarihi ve yeri. Düzenlendiği yer gösterilmeyen bir senet, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. Eğer böyle bir yer de gösterilmezse senet hükümsüzdür.
- Senedi düzenleyenin imzası. İmza el ile atılmalıdır.
Senette Vade Yazılmamışsa Ne Olur?
Senette vade yazılmamışsa ne olur sorusuna geçmeden önce vadeyle ilgili birkaç şey söylememiz gerekirse, Senette dört türlü vade konulabilir. Bunlar; senet görüldüğünde vade, senet görüldükten belli bir süre sonra vade, senedin düzenlendiği günden belli bir süre sonra vade ve belirli bir günde vade olmak üzere isimlendirilir. Senette belirli bir gün için vade yazılmamışsa senet ‘’görüldüğünde’’ vadeli sayılır. Son olarak vadeyle ilgili belirtelim ki senette bu dört tür vade dışında başka tür kafamızdan bir vade yazamayız.Senette Düzenleme Yeri Nasıl Yazılmalıdır? Senetteki Kısaltmalar
Senette düzenleme yeri idari birimlerin yani şehir, ilçe, köy adı olmalıdır. Örneğin Şişli’nin Fulya semti düzenleme yeri olarak geçerli değildir. Düzenleme yeriyle ilgili kısaltmalar hakkında ise Yargıtay’a göre hiçbir şüpheye yer vermeden bir yerin adının net ve tek olarak çıkartılabileceği kısaltmalar senette düzenleme yeri olarak konulabilir. Örneğin, İst. denilince akla sadece İstanbul gelirken, İzm. deyince İzmir de İzmit de gelebilmekte, dolayısıyla İst. kabul edilirken İzm. kısaltması senette kabul edilmeyecektir.Senet Çeşitleri
Senet çeşitlerini incelerken çalışmamızı çok genişletmemek için uygulamada karşımıza daha fazla çıkacağını düşündüğümüz ‘’Hatır Senedi’’ ‘’Açık Senet’’ ve ‘’Teminat Senedi’’ üzerinde duracağız. Öncelikle hatır senedini açıklayacak olursak senedin bir borç ilişkisine göre değil de bir hatır ilişkisine dayanarak düzenlenmesi halinde hatır senedi söz konusu olur. Bu sebeple hatır senedine bedelsiz ya da karşılıksız senet de denilir. Çekteki karşılıksızlık ile buradaki karşılıksızlığı karıştırmamak için ‘’Çek’’ makalemize de bakabilirsiniz. Hatır senedi Ticaret Kanununda düzenlenmese de uygulamada ve Yargıtay kararlarında karşımıza çıkmaktadır. Hatır senedi kredi ve finansman aracı olarak kullanılır. Hatır senedini düzenleyen lehtara karşı bir talepte bulunmayacağını da ayrıca taahhüt eder. Açık senede gelecek olursak tedavüle çıkarılırken tamamen doldurulmamış bulunan bir senet, açık senettir. Türk Ticaret kanununa göre düzenleyenin imzası bulunmak kaydıyla içeriğinin tamamen boş bırakılarak açık senet oluşturulması mümkündür. Yani boş bir kağıda imza atarsanız ileride senet doldurulup karşınıza geldiğinde bundan sorumlu olursunuz. Böyle bir durumda sorumluluktan kurtulabilmek için ne gibi imkanlarınız olduğunu büromuza danışabilirsiniz. Son olarak teminat senedinde ise senedin teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılıyorsa senedin kayıtsız şartsız borç vaadi içermediği için hükümsüzdür. İlgili teminat anlaşmasının ayrı olarak yapılması gerekmektedir. Son olarak senet üzerine ‘’ teminat senedidir’’ gibi kaşe basılmış olması halinde Yargıtay’a göre sadece bu ifadehüküm ifade doğurmaz ve senet geçerlidir. Ancak bu senedin gerçekten bir teminat senedi olduğu ispat edilirse senet üzerinde kayıtsız şartsız bir borç vaadi olmadığı için senet geçersiz olacak ve ancak elimizde Borçlar Kanununa ilişkin sorumluluk hükümleri kalacaktır.Senedin Devri / Senedin Cirosu
Senedin devrini incelerken Ticaret Kanununda bono olarak geçen emre yazılı senedin devrine ilişkin açıklamalarda bulunacağız. Bu sebeple devir yolu olarak emre yazılı senetlerde ciro karşımıza çıkıyor Senedin devrinde, ciroda bazı kavramlara değinecek olursak; senedi ciro edene ciranta denir. İlk ciranta ise lehtardır. İlk ciroyu yapan lehtar değilse ciro zinciri dediğimiz ciro yapılanların ve cirantaların göründüğü senedin arka yüzündeki sıralamada kopukluk var demektir. Ciro, senetten doğan hakların devredildiği bir işlemdir. Ciro kayıtsız ve şartsız yapılmalıdır. Cironun senet ya da senede bağlı olan ‘’alonj’’ denilen bir kağıt üzerine yazılıp ciranta tarafından imzalanmalıdır. Ciro vadeye kadar yapılabilir. Senedin hamili senedi elinde tutabileceği gibi, ciro + senedin fiilen devredilmesiyle senedi başkasına da devredebilir. Senedin yetkili (meşru) hamili senedi düzgün bir ciro zincirine dayanarak elinde bulunduran kimsedir. Düzgün ciro zinciri demek her ciroda ciro edenin bir önceki ciroda kendisine ciro edilen kimse olması demektir. Senette ciro ile ilgili yukarıda anlattıklarımızı bir örnek üzerinde gösterecek olursak; bir senet düzenleyen Demet Hanım, bu senedi Lale hanıma vermiş olsun. Burada senedi düzenleyen Demet Hanım, senedin lehtarı ise Lale Hanımdır. Lale hanım ise senedi Cemil Bey’e Cemil Bey de senedi Cafer beye ciro etmiş olsun. Lale Hanım ve Cemil Bey ise bu senedin arka yüzüne baktığımızda cirantalar olarak karşımıza çıkar. Son olarak Cafer Bey ise artık yetkili hamildir. Örneği senedin arka yüzünü tasvir ederek açacak olursak: Cemil’e Ödeyiniz İmza Lale Cafer’e Ödeyiniz İmza Cemil Bu konuda daha detaylı bilgi edinebilmek için ‘’Senedin Cirosu’’ başlıklı makalemize de bakabilirsiniz.Senette Aval
Aval, kefalete benzeyen ama onunla tam da aynı olmayan bir teminat türüdür. Aval veren kişiye avalist denir. Senette bedelin ödenmesi, aval suretiyle tamamen veya kısmen teminat altına alınabilir. Aval şerhi, senet veya alonj üzerine yazılır. Aval veren kişi, kimin için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olur.Aval ve Kefalet Arasındaki Farklar
Aval ve kefalet arasındaki farkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:- Kefalet yazılı şekle tabidir ama aval senet üzerine yazılır.
- Kefalet geçerli bir borç ilişkisi hakkında ona bağımlı olarak yapılır ancak aval bağımsız bir borç taahhüdüdür.
- Kefilin sorumluluğu kefil olduğu borç ilişkisi kadardır ama avalistin sorumluluğu tıpkı aval verdiği kişi gibidir.
Senedin Ödenmesi
Senet işlevi gereği çoğu zaman devredilir. Borçlu ise bu devir sebebiyle senedin kim elinde olduğunu bilmediği için senedin vadesi geldiğinde senet kimin elindeyse ondan senedi kendisine ibraz etmesini bekler. Senedin ödenmesi ancak bu şekilde gerçekleşir. Kısaca senedin ödenmesinde ‘’ibraz’’ zorunluluğu vardır. Peki usulüne uygun bir ibraz için kim, kime, neyi, nasıl, nerede, ne zaman ibraz etmelidir? Bu bölümümüzde senedin usulüne uygun ödenmesi için bu soruların cevabını arayacağız. İlk olarak senedi ödenmesi için yetkili hamili ibraz eder. Yetkili hamilin kim olduğunu ciroyu anlatırken açıklamıştık. Senedin ibrazının senedi düzenleyene yapılması gerekir. Senedin aslının ibraz edilmesi gerekir. Örneğin fotokopi aslının yerine geçmez. İbraz, senedin düzenleyene, ödeme talebiyle ‘’gösterilmesi’’ gerekir. İbrazın nasıl olacağı sorusunun cevabı olarak bu gösterme fiilini yerine getirirken borçluya senedin unsurlarını inceleme yetkisi verilmesi gerekir. Senet ödeme yerinde ibraz edilir. Son olarak senedin ne zaman ibraz edileceği konusunda ise senetteki vadeye göre ibraz süresi de değişecektir.Senedin Ödenmemesi , Senet Ödenmezse Ne Olur?
Senedin usulüne uygun ibrazından sonra senedin ödenmemesi halinde gerekli maddi ve şekli koşullar gerçekleşirse senette imzası bulunan ve sorumluluk zincirine dahil olan kişilere karşı başvurma hakkı gündeme gelir. Senet ödenmezse ne olur diye sorulduğunda senetlere özgü bir talep hakkı olarak ‘’başvurma hakkımız’’ vardır. Yetkili hamilin başvurma hakkını kullanabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir:- Senet bedelinin senedi düzenleyen tarafından tamamen veya kısmen ödenmemesi (maddi şart)
- Senedi ödememe durumunun protesto çekilmek suretiyle (ödememe protestosu) saptanması
- Son olarak düzen şartı diyebileceğimiz ödememe durumunun ilgili cirantalara veya varsa avaliste ihbar edilmesi
Senedin Ödenmemesi Durumunda Başvurma Hakkının Kapsamı
Senedin ödenmemesi durumunda başvurma hakkının kapsamına girecek kalemleri aşağıdaki gibi sayabiliriz:- Senedin kabul edilmemiş veya ödenmemiş olan bedelini ve şart kılınmışsa işlemiş faizi
- Senetteki vadenin gelmesinden itibaren işleyecek faizi
- Protestonun ve hamil tarafından tebliğ olunan ihbarların giderleriyle diğer giderleri
- Senet bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücreti
Senette Zamanaşımı
Senette zamanaşımı konusuna gelecek olursak senedi kabul edene karşı ileri sürülecek senetten doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Diğer bir husus da hamilin, cirantalarla düzenleyene karşı ileri süreceği istemler, süresinde çekilen protesto tarihinden veya senette “gidersiz iade olunacaktır” kaydı varsa vadenin dolduğu tarihten itibaren bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.Senette İcra Takibi
Senette icra takibi genel haciz yolu ile takipten ayırarak özel olarak düzenlemiştir. Senet dediğimiz bono da bir kambiyo senedi olduğu için kambiyo senetlerine özgü takip yapabilmek mümkündür. Öncelikle belirtelim ki alacağı senede bağlı bir alacaklının, alacak aynı zamanda rehinle temin edilmiş olsa bile önce rehne başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durumu senedin bağımsız bir borç kabulü olduğu noktasında belirtmiştik. Senede özgü takip yolu, genel haciz yolu ile takibe göre alacaklı bakımından daha avantajlı hükümler içermesine rağmen alacaklı yine de dilediği takip yolunu seçebilir. Senette avantajlı durumları aşağıdaki gibi açıklayabiliriz:- Genel haciz yolu ile takipte ödeme emrine itiraz süresi 7 gün iken senede özgü takip yolunda 5 gündür.
- Genel haciz yolu ile takipte borçlunun ödeme emrine itirazı takibi kendiliğinden durdurduğu halde, senetlere özgü haciz yolu ile takipte bu itiraz satıştan başka takip işlemlerini durdurmaz.
- Alacaklı senede özgü takip yoluna başvurduğu takdirde senetlere dair zamanaşımı süreleri uygulanacaktır.
