Anonim Şirketlerde Birleşme Ticaret sürekli değişiklikler ve farklı hamleler gerektiren bir alandır. Bu nedenle anonim şirketler birleşme, bölünme ve tür değiştirme gibi kararlar alabilir. Bu işlemler sırasında menfaatlerin çatıştığı durumlar da ortaya çıkabilir. Birleşme, bölünme ve tür değiştirme işlemleri ve bu işlemlerin sebep olabileceği menfaat çatışmalarının çözümü detaylı olarak kanunda düzenlenmiştir. Anonim şirketlerde birleşme, bölünme ve tür değiştirme işlemleri için mutlaka deneyimli bir hukuk bürosundan danışmanlık hizmeti alınmalıdır.
Anonim Şirketlerde Birleşme Nasıl Yapılır?
Anonim şirketlerde birleşme iki şekilde gerçekleşebilir;
- Devralma Şeklinde Birleşme : Bir anonim şirketin başka bir anonim şirket, limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket veya kooperatifi devralması ya da bu şirketlere devrolmasıyla birleşme yolu gerçekleşebilir. Anonim şirketler devralan taraf olması şartıyla kollektiflerle ve komandit şirketlerle de birleşebilirler.
- Yeni Kuruluş Şeklinde Birleşme : Bir anonim şirket başka bir şirketle yeni bir şirket içerisinde bir araya gelerek birleşme yolunu gerçekleştirebilir.
Birleşme sonucunda devrolunan şirketin malvarlıkları devralan şirkete, devralan şirketin paylarından bir kısmı ise devrolunan şirkete geçer. Birleşme, devrolunanın malvarlıkları ile devralanın paylarının iktisap edilmesiyle gerçekleşir. Birleşmeyle beraber devrolunan şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir.
Anonim Şirketler Hangi Şirketlerle Birleşebilir?
Anonim şirketlerin yaptığı birleşmelerin geçerli olması için kanunda belirtilen şirketlerle birleşmesi gerekmektedir. Kanunda sayılanlar dışında yapılan bir birleşme işlemi geçersiz olacaktır. Anonim şirketlerin birleşebileceği şirketler şöyledir;
- Anonim şirketler
- Limited şirketleri
- Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler
- Kooperatifler
- Anonim şirketin devralan olması şartıyla kollektif ve komandit şirketler
Tasfiye Halindeki Şirket Birleşmeye Katılabilir Mi?
Tasfiye halindeki şirket de birleşmeye katılabilir fakat bunun için iki şart vardır. Şartların varlığı devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulan belgelerle ispatlanmalıdır. Şartlar;
- Tasfiye halindeki şirketin malvarlığı dağıtılmaya başlanmamış olmalıdır.
- Tasfiye halindeki şirket devrolunan şirket olmalıdır.
Sermayenin Kaybı veya Borca Batıklık Hâlinde Birleşmeye Katılma
Anonim şirketin sermayesi ile kanuni yedek akçelerinin toplamının yarısı zarar sonucu kaybolduysa kaybolan sermayeyi karşılayabilecek tutarda varlığı bulunan bir şirket ile birleşebilir. Anonim şirket borca batık durumdaysa borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda varlığı bulunan bir şirket ile birleşebilir. Bahsedilen miktarda zararın olduğu ya da borca batıklık durumu devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil müdürlüğüne sunularak kanıtlanmalıdır.
Birleşmede Ortaklık Payları ve Hakları
Devrolunan şirketin ortaklarının sahip olduğu paylar ve hakların değeri tutarında devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunabilir. Yani bir birleşme sonucunda devrolunan şirketin ortaklarının o şirketteki hakları devralan şirkette de korunur. Devrolunan şirketin ortaklarına birleşme sonucu oluşan payların onda birini geçmemek üzere bir denkleştirme bedeli ödenerek adil bir paylaşım yapılabilir.
Devrolunan şirkette paya bağlı imtiyaz varsa devralan şirkette bu imtiyaza eşdeğer haklar veya uygun bir bedel verilir. Devrolunan şirkette intifa senedi sahibi varsa devralan şirket ya bu intifa senetlerini birleşme sözleşmesi yapıldığı dönemdeki gerçek değeri üzerinden satın almalı ya da intifa senedi sahiplerine eşdeğer haklar tanımalıdır.
Birleşme sözleşmesi yapan şirketler bu sözleşmede ortaklara devralan şirkette paylarını ve haklarını almaları ya da paylarını ve haklarını almayıp bunlara eşdeğer bir bedel ödenmesi seçeneklerini sunabilir. Payların ve hakların alınmayıp bunlara eşdeğer bedel ödendiği durumlarda bu bedele ayrılma akçesi denir. Birleşme sözleşmesinde yalnızca ayrılma akçesi verilmesi de kararlaştırılabilir.
Birleşmede Sermaye Artırımı ve Ara Bilanço
Devralan şirket birleşme sonucunda sermayesini artırmak zorundadır. Sermayenin ne kadar artırılması gerektiğinin cevabı devrolunan şirketin ortaklarının haklarının korunabileceği düzeydir.
Bazı durumlarda birleşen şirketler ara bilanço çıkarmak zorundadır. Ara bilanço çıkarmanın zorunlu olduğu durumlar şunlardır;
- Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarih ile bilanço günü arasında altı aydan fazla zaman geçmişse birleşen şirketler ara bilanço çıkarmak zorundadır.
- Son bilançonun çıkarılmasından sonra, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmişse birleşen şirketler ara bilanço çıkarmak zorundadır.
Ara bilançoya da yıllık bilanço hükümleri uygulanır. Fakat ara bilançoda;
- Yapılmış olan son bilançoda kabul edilen değerlemeler yalnızca ticari defterdeki hareketler ölçüsünde değiştirilir. Ayrıca amortismanlar, karşılıklar, değer düzeltmeleri ve ticari defterden anlaşılmayan önemli değer değişiklikleri de hesaba katılır.
- Fiziki envanter çıkarılmasına gerek yoktur.
Anonim Şirketlerde Birleşme Sözleşmesi
Birleşme sözleşmesi birleşme kararı alan şirketlerin düzenlediği, içinde birleşmenin hükümlerini barındıran belgedir. Birleşme sözleşmeleri yapılırken deneyimli avukatlık bürolarından danışmanlık hizmeti alınması tavsiye edilir. Birleşme sözleşmesi yazılı olarak yapılır. Birleşme sözleşmesini birleşmeye katılan tarafların yönetim kurulları imzalar ve genel kurulları sözleşmeyi onaylar. Birleşme sözleşmesinde yer alması zorunlu olanlar şöyledir;
- Birleşmeye katılan şirketlerin ticaret unvanları, hukuki türleri, merkezleri; yeni kuruluş yolu ile birleşme hâlinde, yeni şirketin türü, ticaret unvanı ve merkezi birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Şirket paylarının değişim oranı, öngörülmüşse denkleştirme tutarı; devrolunan şirketin ortaklarının, devralan şirketteki paylarına ve haklarına ilişkin açıklamaları birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı haklar birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Şirket paylarının değiştirilmesinin şekli birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Birleşmeyle iktisap edilen paylar, devralan veya yeni kurulan şirketin bilanço kârına hak kazandığı tarih ve bu isteme ilişkin bütün özellikler birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Gerektiği durumlarda verilecek ayrılma akçesi birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarih birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararlar birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
- Gereğinde sınırsız sorumlu ortakların isimleri birleşme sözleşmesinde yer almalıdır.
Anonim Şirketlerde Birleşme Raporu
Birleşen şirketlerin yönetim organları birleşme hakkında bir rapor hazırlar. Birleşme raporu iki şirket tarafından ayrı ayrı hazırlanabileceği gibi birlikte de hazırlanabilir. Yeni kuruluş yolu ile yapılan birleşmelerde yeni şirketin birleşme sözleşmesi birleşme raporuna eklenir. Raporda hukuki ve ekonomik yönden açıklanacak ve gerekçeleri belirtilecek hususlar şunlardır;
- Birleşmenin amacı ve sonuçları.
- Birleşme sözleşmesi.
- Şirket paylarının değişim oranı ve öngörülmüşse denkleştirme akçesi; devrolunan şirketlerin ortaklarına devralan şirket nezdinde tanınan ortaklık hakları.
- Gereğinde ayrılma akçesinin tutarı ve şirket pay ve ortaklık hakları yerine ayrılma akçesi verilmesinin sebepleri.
- Değişim oranının belirlenmesi yönünden payların değerlemesine ilişkin özellikler.
- Gereğinde devralan şirket tarafından yapılacak sermaye artırımının miktarı.
- Öngörülmüşse, devrolunan şirketin ortaklarına, birleşme dolayısıyla yüklenecek olan, ek ödeme ve diğer kişisel edim yükümlülükleri ile kişisel sorumluluklar hakkında bilgi.
- Değişik türdeki şirketlerin birleşmelerinde, yeni tür dolayısıyla ortaklara düşen yükümlülükler.
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin işçileri üzerindeki etkileri ile mümkünse bir sosyal planın içeriği.
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin alacaklıları üzerindeki etkileri.
- Gerekiyorsa, ilgili makamlardan alınan onaylar.
Anonim Şirketlerde Birleşmede İnceleme Hakkı
Birleşen şirketlerin her biri merkezleri ve şubelerinde, birleşen şirketler halka açık anonim şirketler ise Sermaye Piyasası Kurulunun belirleyeceği yerde bazı belgeleri incelemeye sunmalıdır. İncelemesine sunulan kişiler şirketlerin ortakları, intifa senedi sahipleri, şirket tarafından ihraç edilmiş menkul kıymet hamilleri, menfaati bulunan kişiler ve diğer ilgililerdir. Bu kişilerin inceleme hakkı bulunmaktadır. İncelemeye sunma birleşmeye dair genel kurul kararından önceki 30 gün içinde yapılmalıdır. İncelemeye sunulan belgeler şirketlerin internet sitesinde de yayımlanır. İnceleme hakkı olan kişiler bu belgelerin ücretsiz olarak suretini isteyebilir. Birleşmeye katılan şirketler belgelerin nerede incelenebileceğini belgeler buralara sunulmadan önceki 3 iş günü içerisinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ve internet sitelerinde ilan eder. İncelemeye sunulacak olanlar şunlardır;
- Birleşme sözleşmesi
- Birleşme raporu
- Son üç yılın yılsonu finansal tabloları, yıllık faaliyet raporları ve gerektiği durumlarda ara bilançolar
Anonim Şirketlerde Malvarlığında Değişiklikler
Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarih ile birleşme sözleşmesinin genel kurulda onaya sunulacağı tarih arasında birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmişse yönetim kurulu bu durumu hem kendi şirketinin genel kuruluna hem de birleşilen şirketin yönetim kuruluna bildirir. Bildirimden sonra birleşmeye katılan şirketlerin yönetim kurulları yeni duruma göre birleşme sözleşmesinde değişiklik yapılıp yapılmaması gerektiğini ya da birleşmeden vazgeçilmesine gerek olup olmadığını inceler. Bu yönde bir sonuca varılırsa yönetim kurulları genel kurullarına yaptıkları birleşme sözleşmesini onaya sunma önerisini geri çeker. Birleşme sözleşmesinin değiştirilmesine gerek olmadığı ya da birleşmeden vazgeçilmesine gerek olmadığı yönünde karar alınırsa yönetim kurulu bunun gerekçelerini genel kurulda açıklar.
Anonim Şirketlerde Birleşme Kararı
Birleşme sözleşmesi yönetim kurulu tarafından genel kurula sunulur. Genel kurul, esas ve çıkarılmış sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, mevcut oyların dörtte üçüyle onaylanmalıdır. Birleşme sözleşmesinde ayrılma akçesi öngörülmüşse mevcut oy haklarının %90’ının olumlu oylarıyla onaylanmalıdır. Birleşme sözleşmesinde devrolunan şirketin işletme konusunda, faaliyet alanında değişiklik yer alıyorsa, birleşme sözleşmesi esas sözleşmenin değiştirilmesi için gerekli olan oy oranı ile onaylanmalıdır.
Anonim Şirketlerde Birleşmenin Kesinleşmesi
Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim kurulları birleşme kararı alınır alınmaz ticaret siciline başvurarak birleşmenin tescilini istemelidir. Birleşmenin ticaret siciline tescili birleşmenin kesinleşmesini sağlar. Devralan şirket birleşme sebebiyle sermaye artırdıysa esas sözleşmedeki değişiklikler de sicile verilir. Birleşme ticaret siciline tescil edildiğinde devrolunan şirket feshedilmiş olur. Tescil ile beraber devrolunan şirketin aktif ve pasif tüm malvarlığı devralan şirkete geçer. Tescil sonucunda devrolunan şirketin ortakları devralan şirketin ortağı haline gelir. Birleşme kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan olunur.
Anonim Şirketlerin Birleşmesinde Kolaylık
Bazı hallerde anonim şirketler kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler. Bu haller kanunda şu şekilde sayılmıştır;
- Devralan anonim şirket ya da limited şirket devrolunan anonim şirketin ya da limited şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına sahipse kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilir.
- Bir anonim şirket ya da limited şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun ya da sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan anonim ya da limited şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına sahipse kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilir.
- Devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az %90’ına sahipse aşağıdaki şartları sağlaması halindekolaylaştırılmış düzene göre birleşebilir.
- Azınlık pay sahiplerine devralan şirkette bu payların denk karşılığı olan paylar verilmesi ve şirket paylarının gerçek değerinin tam dengi olan nakdî bir karşılık verilmesinin önerilmiş olması
- Azınlık pay sahiplerinin birleşme dolayısıyla ek ödeme borcunun veya herhangi bir kişisel edim yükümlülüğünün yahut kişisel sorumluluğun doğmaması
Bu haller mevcutsa kanun anonim şirketlere birleşmede kolaylıklar sağlamaktadır. Duruma göre birleşme sözleşmesinde yer alması gereken zorunlu unsurların bazılarını yazmamak, inceleme hakkını sağlamama, birleşme raporunu düzenlememe ve birleşmeyi genel kurulun onayına sunmama gibi kolaylıklar sağlanabilir. Anonim şirketin hangi kolaylıklardan faydalanarak birleşebileceğinin tespiti ve daha hızlı birleşme işlemi için hukuk bürosuna danışmak tavsiye edilir.
Anonim Şirketlerde Birleşmede Alacaklıların ve Çalışanların Korunması
Birleşen şirketlerin alacaklıları devralan şirketten alacaklarını teminat altına almalarını isteyebilir. Bunun için birleşme geçerli olduktan itibaren 3 ay içerisinde talepte bulunmalıdır. Birleşen şirketler alacaklılarına Türkiye Sicil Gazatesi ve internet siteleri aracılığıyla haklarını bildirir.
Birleşme gerçekleşmeden önce devrolunan şirketin borçlarından sorumlu olan ortaklar birleşmeden sonra da sorumlu olmaya devam eder. Fakat bu her borç için geçerli değildir. Bu durumun şartı borçların birleşme kararının ilanının öncesinde doğmuş olması ve borçların doğum sebeplerinin bu tarihten önce olmasıdır. Ortakların bu sorumluluğu birleşme kararının ilanından itibaren 3 yıl geçince zamanaşımına uğrar.
İşçilerle yapılan hizmet sözleşmeleri birleşme gerçekleşene kadar devralana geçer. Fakat işçi bu duruma itiraz ederse sözleşme kanuni işten çıkarma süresinin dolmasıyla sona erer. İşçiler de alacaklılarla aynı şartlarda alacaklarının teminat altına alınmasını isteyebilir.
